Adaptogeny w kosmetyce – naturalna tarcza dla Twojej skóry

Współczesna kosmetologia coraz częściej czerpie z dorobku medycyny naturalnej i fitoterapii. Jednym z bardziej obiecujących kierunków badań są adaptogeny.

W kontekście pielęgnacji skóry adaptogeny zyskały na znaczeniu jako składniki redukujące skutki stresu oksydacyjnego i zapalnego, przeciwdziałające przedwczesnemu starzeniu się oraz wspierające naturalną barierę ochronną naskórka.

Czym są adaptogeny?

Adaptogeny to substancje aktywne wyodrębnione z roślin, które wykazują zdolność do modulowania odpowiedzi organizmu na stres oraz przywracania homeostazy. Termin ten po raz pierwszy został użyty przez N. V. Lazareva w latach 40. XX wieku. Zgodnie z definicją WHO, adaptogen powinien spełniać trzy kryteria: wykazywać niespecyficzne działanie normalizujące, nie być toksycznym oraz wzmacniać odporność na stres fizyczny, chemiczny i biologiczny (Panossian & Wikman, 2010).

Nazwa adaptogen pochodzi od łacińskiego słowa adaptare, czyli „przystosowywać” oraz greckiego przyrostka -gen, oznaczającego „powodujący” lub „wywołujący”. Termin ten został wprowadzony w połowie XX wieku przez radzieckiego toksykologa i farmakologa Nikołaja Lazarewa.

W 1947 roku Lazarew zaproponował pojęcie „adaptogen” dla określenia substancji, które zwiększają nieswoistą odporność organizmu na stres i pomagają przywrócić homeostazę, niezależnie od rodzaju czynników stresogennych (fizycznych, chemicznych czy biologicznych). Później jego badania były kontynuowane przez jego uczniów, zwłaszcza Israela Brekhmana i Ilję Dardymowa, którzy sprecyzowali kryteria adaptogenów.

Działanie adaptogenów na skórę

Jak adaptogeny wspierają skórę?

Adaptogeny od lat znane są ze swojego wpływu na ogólną kondycję organizmu, jednak w ostatnich latach coraz częściej docenia się ich potencjał w pielęgnacji skóry. Dzięki bogactwu antyoksydantów, saponin, triterpenów i polisacharydów, rośliny adaptogenne oferują wielokierunkowe wsparcie dla cery wrażliwej, zestresowanej i przedwcześnie starzejącej się.

Redukcja stanów zapalnych i zaczerwienień

Adaptogeny działają przeciwzapalnie na poziomie komórkowym. Badania wykazały, że substancje takie jak withanolidy (ashwagandha) czy salidrozyd (różeniec górski) hamują ekspresję cytokin prozapalnych – w tym IL-1β, IL-6 i TNF-α.

W modelach in vitro wykazano, że ekstrakt z Ganoderma lucidum (Reishi) obniża poziom TNF-α o ponad 35% w komórkach skóry narażonych na działanie promieniowania UV (Wachtel-Galor, 2011). Z kolei gotu kola hamuje aktywność COX-2 – enzymu odpowiedzialnego za stan zapalny i obrzęk.

Dla skóry oznacza to zmniejszenie rumienia, uczucia ściągnięcia i reaktywności na czynniki zewnętrzne, szczególnie u osób z AZS, trądzikiem różowatym i nadwrażliwością.

Ochrona komórek przed wolnymi rodnikami

Jednym z największych zagrożeń dla skóry są reaktywne formy tlenu (ROS), które niszczą struktury komórkowe, przyspieszając proces starzenia. Adaptogeny są bogatym źródłem związków o silnym działaniu antyoksydacyjnym – jak ginsenozydy, flavonoidy, betulina czy polisacharydy.

Badanie Lee et al. (2019) wykazało, że ekstrakt z żeń-szenia zmniejsza poziom peroksydacji lipidów o 42%, a jednocześnie zwiększa aktywność enzymów antyoksydacyjnych (SOD, katalaza) w keratynocytach.

Efekt? Mniejsza ilość uszkodzeń DNA i białek strukturalnych, lepsza ochrona przed promieniowaniem UV i zanieczyszczeniami powietrza.

Wzmacnianie bariery hydrolipidowej

Bariera hydrolipidowa to pierwsza linia obrony skóry. Jej osłabienie prowadzi do zwiększonej utraty wody (TEWL), przesuszenia, nadreaktywności i podatności na alergeny.

Adaptogeny takie jak Reishi, gotu kola i tulsi:

• Zwiększają ekspresję ceramidów i lipidów naskórkowych (Panossian, 2010)
• Redukują TEWL nawet o 25% w ciągu 14 dni (badanie Donovan et al., 2021)
• Wspomagają regenerację warstwy rogowej naskórka

Skóra zyskuje większą odporność na czynniki zewnętrzne, jest lepiej nawilżona, mniej podatna na łuszczenie i podrażnienia.

Stymulacja syntezy kolagenu i elastyny

Z wiekiem aktywność fibroblastów spada, co prowadzi do utraty jędrności i pojawiania się zmarszczek. Adaptogeny przeciwdziałają temu zjawisku, wpływając na zwiększoną produkcję kolagenu typu I i III oraz stymulując aktywność TGF-β – czynnika wzrostu odpowiedzialnego za regenerację skóry.

W badaniu z 2021 roku (Donovan et al.) doustna suplementacja adaptogenami zwiększyła elastyczność skóry o 12%, a nawilżenie o 16% już po 8 tygodniach stosowania.

Działanie adaptogenów przekłada się na poprawę struktury skóry, wygładzenie zmarszczek i przywrócenie młodzieńczego wyglądu.

Wsparcie regeneracji skóry wrażliwej i zmęczonej

Adaptogeny wykazują działanie wspomagające procesy naprawcze i regeneracyjne. Przyspieszają gojenie ran, stymulują migrację keratynocytów i ograniczają stres komórkowy.

Gotu kola, dzięki zawartości madekasozydu i azjatykozydu:

• zwiększa proliferację fibroblastów o 30–50%
• przyspiesza zamykanie ran o 40% szybciej w porównaniu z placebo (badania in vivo)

Z kolei różeniec i reishi usprawniają mikrokrążenie, co wpływa na lepsze dotlenienie tkanek i szybszą regenerację cery zmęczonej, szarej i pozbawionej blasku.

Skóra staje się bardziej odporna, zregenerowana i promienna, szczególnie po ekspozycji na słońce, zanieczyszczenia czy stres.

Adaptogeny to niezwykle skuteczne, a przy tym bezpieczne składniki aktywne, które kompleksowo wspierają skórę. Ich działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne i regenerujące czyni je idealnym rozwiązaniem dla skóry wrażliwej, narażonej na stres oksydacyjny oraz przedwczesne starzenie.

Regularne stosowanie kosmetyków z adaptogenami może przynieść widoczną poprawę kondycji skóry w ciągu kilku tygodni – w zakresie nawilżenia, elastyczności i redukcji podrażnień.

Adaptogeny w kosmetyce naturalnej działają jak biologiczne tarcze: chronią, wzmacniają i regulują.

Najpopularniejsze adaptogeny stosowane w kosmetyce

Ashwagandha (Withania somnifera)

to roślina wykorzystywana od wieków w medycynie ajurwedyjskiej. Zawiera withanolidy, alkaloidy oraz flawonoidy, które wykazują silne działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i immunomodulujące. W badaniach in vitro wykazano, że ekstrakty z ashwagandhy poprawiają proliferację fibroblastów oraz przyspieszają regenerację uszkodzonego naskórka (Mishra et al., 2000).

To silny antyoksydant, który chroni skórę przed stresem oksydacyjnym. Wspomaga regenerację i wzmacnia funkcję barierową naskórka.

Sprawdź: Serum-ampułka do twarzy ASHWAGANDHA

Adaptogenna pielęgnacja dla skóry narażonej na stres. Zawiera ekstrakt z korzenia ashwagandhy, działa przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie, wspiera barierę ochronną skóry.

Różeniec górski (Rhodiola rosea)

pochodzący z zimnych regionów Europy i Azji, zawiera rozawinę i salidrozyd, które stabilizują poziom kortyzolu i chronią komórki przed stresem oksydacyjnym. W kontekście dermatologicznym wykazuje zdolność do poprawy metabolizmu komórkowego i ochrony przed promieniowaniem UV, co potwierdziło badanie przeprowadzone przez De Sanctis et al. (2012).

Stabilizuje poziom kortyzolu, chroni DNA komórkowe, wspiera metabolizm skóry i chroni przed promieniowaniem UV.

Sprawdź Booster rozświetlający REISHI i RÓŻENIEC GÓRSKI (na dzień)

– Rozjaśnia i energetyzuje cerę. Rhodiola wspomaga walkę ze stresem oksydacyjnym i zmęczeniem skóry.

Reishi (Ganoderma lucidum)

to grzyb o długiej tradycji stosowania w medycynie chińskiej. Bogaty w polisacharydy, triterpenoidy i peptydy, Reishi wykazuje działanie przeciwzapalne, immunostymulujące oraz przeciwutleniające. W pielęgnacji skóry wspomaga gojenie, redukuje zaczerwienienia oraz chroni przed czynnikami zewnętrznymi (Wachtel-Galor et al., 2011).

Grzyb adaptogenny bogaty w polisacharydy. Działa przeciwzapalnie, poprawia nawilżenie i sprzyja regeneracji skóry wrażliwej.

Sprawdź całą serię Reishi.

Tulsi (Ocimum sanctum)

znana również jako Święta bazylia, charakteryzuje się zawartością eugenolu, kwasu ursolowego oraz antocyjanin. Ma udowodnione właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwzapalne. Ekstrakty z tulsi zmniejszają wydzielanie sebum, wspomagają leczenie zmian trądzikowych oraz chronią komórki skóry przed stresem oksydacyjnym (Mondal et al., 2009).

Działa przeciwbakteryjnie i przeciwtrądzikowo. Zmniejsza wydzielanie sebum i łagodzi stres skórny.

Sprawdź balsam do golenia Neem i Tulsi
– Tulsi działa przeciwbakteryjnie i łagodząco. Idealny dla skóry skłonnej do podrażnień po goleniu.

Żeń-szeń (Panax ginseng)

zawiera ginsenozydy, które poprawiają mikrokrążenie, wspierają procesy odnowy komórkowej oraz stymulują syntezę kolagenu. Badania wykazały, że żeń-szeń może przeciwdziałać przebarwieniom oraz zwiększać elastyczność skóry, czynąc ją bardziej napiętą i promienną (Shin et al., 2017). Poprawia mikrokrążenie, wspiera syntezę kolagenu i pomaga w redukcji przebarwień.

Sprawdź: Przeciwzmarszczkowy krem dla mężczyzn. 

Gotu Kola (wąkrota azjatycka)

Gotu kola (Centella asiatica) to adaptogenna roślina o wielokierunkowym działaniu biologicznym, ceniona zarówno w medycynie tradycyjnej, jak i nowoczesnej kosmetologii. W kontekście pielęgnacji włosów, jej działanie wynika głównie z obecności triterpenów (takich jak azjatykozyd, madekasozyd) oraz flawonoidów.

Gotu kola poprawia mikrokrążenie w skórze głowy, co ułatwia dotlenienie i odżywienie mieszków włosowych. Dzięki temu wspomaga aktywację fazy anagenu (wzrostu włosa), co może przyczyniać się do zahamowania nadmiernego wypadania włosów i pobudzenia ich wzrostu.

Ekstrakt z Centella asiatica wykazuje właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne, co sprzyja redukcji podrażnień skóry głowy oraz wspomaga regenerację naskórka, szczególnie przy stanach zapalnych lub łupieżu.

 Kosmetyki do włosów: np. Ajurwedyjska wcierka do włosów lub Ajurwedyjska Terapia
– Wzmacniają mieszki włosowe, pobudzają wzrost włosów i poprawiają mikrokrążenie w skórze głowy.

Adaptogeny a stres oksydacyjny skóry

Stres oksydacyjny to jeden z głównych wrogów zdrowej skóry. Powoduje degradację kolagenu, zwiększoną utratę wody (TEWL), powstawanie zmarszczek, przebarwień i podrażnień.

Adaptogeny przeciwdziałają tym procesom, neutralizując wolne rodniki (ROS), hamując stan zapalny oraz wspomagając naturalną odnowę naskórka.

Skutki stresu oksydacyjnego:

• Degradacja kolagenu i elastyny
• Przebarwienia (plamy posłoneczne, melasma)
• Stany zapalne (trądzik, AZS, łuszczyca)
• Utrata jędrności i przesuszenie skór

Skóra, jako narząd kontaktujący się bezpośrednio ze środowiskiem zewnętrznym, jest szczególnie narażona na skutki stresu. Zarówno stres fizyczny, jak i psychiczny, prowadzi do nadprodukcji kortyzolu, który zaburza funkcjonowanie bariery naskórkowej oraz nasila procesy zapalne. Przewlekły stres oksydacyjny skutkuje akumulacją wolnych rodników, co prowadzi do uszkodzeń struktur komórkowych, w tym błon lipidowych, białek oraz DNA, przyczyniając się do przedwczesnego starzenia się skóry (Pillai et al., 2005).

Stres oksydacyjny odgrywa kluczową rolę w procesach starzenia się skóry oraz w rozwoju wielu schorzeń dermatologicznych. Powstaje on wtedy, gdy równowaga między produkcją reaktywnych form tlenu (ROS – reactive oxygen species) a zdolnością organizmu do ich neutralizacji przez systemy antyoksydacyjne zostaje zaburzona.

Stres oksydacyjny prowadzi do nadmiernej produkcji reaktywnych form tlenu (ROS), które uszkadzają podstawowe struktury komórkowe, takie jak błony lipidowe, białka oraz DNA. W skórze skutkuje to degradacją kolagenu i elastyny – głównych białek odpowiedzialnych za jędrność, sprężystość i młody wygląd skóry. Z czasem prowadzi to do utraty elastyczności, powstawania zmarszczek i wiotkości skóry. Proces ten jest jednym z głównych mechanizmów starzenia się skóry, zarówno endogennego (wewnętrznego), jak i egzogennego, związanego np. z ekspozycją na promieniowanie UV.

Stres oksydacyjny negatywnie wpływa na proliferację i różnicowanie komórek skóry, co przekłada się na spowolnioną odnowę naskórka i zaburzone procesy gojenia ran. Osłabione komórki mają mniejszą zdolność do naprawy uszkodzeń, co może prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych, infekcji oraz trwałych zmian strukturalnych w skórze.

Dla kogo są polecane kosmetyki z adaptogenami?

Kosmetyki naturalne z adaptogenami to nie tylko chwilowy trend, ale przemyślane rozwiązanie dla osób, których skóra jest poddawana codziennym wyzwaniom – stresowi, zanieczyszczeniom, zmianom hormonalnym i niedoborom snu. Dzięki zdolności do przywracania równowagi, redukowania stanów zapalnych i wzmacniania bariery naskórkowej, adaptogeny sprawdzają się w pielęgnacji wielu typów cery i w różnych stanach fizjologicznych skóry.

Dla osób żyjących w ciągłym stresie i tempie

Codzienne życie pod presją, brak snu, siedzący tryb życia i ekspozycja na światło niebieskie (HEV) to czynniki, które prowadzą do nadmiernej produkcji kortyzolu i stresu oksydacyjnego. Skóra staje się wtedy matowa, szara, odwodniona, a jej bariera ochronna ulega osłabieniu.

Adaptogeny takie jak ashwagandha, różeniec górski czy reishi pomagają neutralizować skutki stresu środowiskowego, wspierają mikrokrążenie i przywracają cerze świeżość oraz równowagę.

Dla osób z cerą wrażliwą, reaktywną i odwodnioną

Skóra wrażliwa wymaga szczególnej troski – łatwo ulega podrażnieniom, reaguje na zmiany temperatury, wodę wodociągową, kosmetyki z alkoholem czy SLS. Często towarzyszy jej również zwiększona przeznaskórkowa utrata wody (TEWL) oraz rumień.

Adaptogeny takie jak reishi i żeń-szeń mają działanie łagodzące i wzmacniające, dzięki czemu poprawiają odporność skóry na czynniki zewnętrzne. Z kolei gotu kola wspiera regenerację naskórka i odbudowę bariery hydrolipidowej.

Dla osób z oznakami przedwczesnego starzenia się

Zmarszczki, utrata jędrności, przebarwienia czy szary koloryt to objawy, które mogą pojawić się nawet przed 30. rokiem życia, szczególnie u osób narażonych na stres, smog i niewyspanie.

Badania pokazują, że regularne stosowanie kosmetyków z adaptogenami może:

• zwiększyć syntezę kolagenu o 21–35% (w przypadku żeń-szenia i ashwagandhy)
• poprawić elastyczność skóry o ponad 12% po 8 tygodniach suplementacji (Donovan et al., 2021)
• zmniejszyć zaczerwienienia i oznaki zmęczenia już po 14 dniach stosowania produktów z Reishi

Adaptogeny są więc naturalną alternatywą dla osób szukających efektywnej pielęgnacji anti-aging bez retinoidów czy kwasów AHA/BHA.

Dla osób z problemami dermatologicznymi

Trądzik pospolity, trądzik różowaty, atopowe zapalenie skóry (AZS), rumień czy egzema – to schorzenia, w których skóra jest w stanie przewlekłego zapalenia i osłabienia.

Adaptogeny, dzięki zdolności do hamowania cytokin prozapalnych (IL-6, TNF-α) oraz wspierania procesów gojenia i regeneracji, mogą być wsparciem w terapii wspomagającej. Gotu kola i tulsi są znane ze swojego działania przeciwzapalnego i łagodzącego. Ashwagandha i Reishi pomagają ograniczyć nadreaktywność skóry i regenerują mikrouszkodzenia.

Dla każdego, kto chce chronić skórę przed stresem środowiskowym

Zanieczyszczenia powietrza, smog, promieniowanie UV, HEV, klimatyzacja – wszystkie te czynniki mają udowodniony wpływ na degradację kolagenu, zaburzenia melanogenezy i osłabienie warstwy ochronnej skóry.

Adaptogeny to naturalna „tarcza biologiczna”, która:

• neutralizuje wolne rodniki,
• reguluje odpowiedź zapalną,
• wspiera detoksykację i naprawę skóry.

Adaptogeny w suplementach – wsparcie od wewnątrz

Adaptogeny można stosować także doustnie – w formie kapsułek, ekstraktów, herbatek. Działają wówczas systemowo:

• stabilizując poziom kortyzolu
• wzmacniając odporność
• poprawiając sen, nastrój i koncentrację

Suplementy z adaptogenami często łączą np. ashwagandhę, różeniec i żeń-szeń – dla działania synergicznego.

Adaptogeny to innowacyjne składniki o udowodnionym działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym. Redukują wpływ stresu na skórę, wspierają jej regenerację i opóźniają procesy starzenia. Ich skuteczność potwierdzają liczne badania naukowe.

Jeśli szukasz naturalnego wsparcia dla swojej skóry – kosmetyki z adaptogenami to bezpieczny, skuteczny i nowoczesny wybór.

Zobacz także

👉 [link do kategorii Antyoksydacja - 6 adaptogenów
👉 [link do wpisu: Grzyb Reishi - Skarb Medycyny Wschodniej
👉 [link do wpisu: Ashwagandha - działanie na stres skóry