Łysienie plackowate (alopecia areata) - profesjonalny przewodnik trychologa

Łysienie plackowate to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy „myli się” i atakuje struktury mieszka włosowego, co prowadzi do nagłego, ogniskowego wypadania włosów – najczęściej na skórze głowy, ale też w brwiach, brodzie i rzęsach. Dobra wiadomość: mieszki zwykle nie ulegają trwałemu zniszczeniu (to nie jest bliznowacenie), dlatego odrost bywa możliwy – choć przebieg jest nieprzewidywalny i u części osób choroba nawraca lub rozszerza się. W ostatnich latach nastąpił też realny przełom terapeutyczny dzięki lekom ukierunkowanym immunologicznie (m.in. inhibitory JAK).

Uwaga praktyczna: jako trycholog pomagam w ocenie skóry głowy, trichoskopii, doborze pielęgnacji i wsparciu procesu leczenia, ale decyzje o farmakoterapii (sterydy, immunoterapia kontaktowa, inhibitory JAK itd.) należą do lekarza dermatologa.

Spis treści

• Czym jest łysienie plackowate i jak wygląda
• Dlaczego powstaje: mechanizm autoimmunologiczny i „czynniki spustowe”
• Jak trycholog i dermatolog stawiają diagnozę
• Trichoskopia: co widać w łysieniu plackowatym
• Rokowanie: czy włosy odrosną i co zwiększa ryzyko nawrotów
• Leczenie: co działa przy postaci ogniskowej, a co w ciężkiej
• Pielęgnacja i wsparcie terapii: co możesz robić w domu
• Najczęstsze błędy i mity
• Pytania o łysienie plackowate
• Bibliografia

Czym jest łysienie plackowate i jak wygląda

Najbardziej typowy obraz to nagłe pojawienie się gładkich, wyraźnie odgraniczonych ognisk bez włosów. Skóra w ognisku zwykle jest „normalna” (bez łuski, bez blizny), czasem w fazie aktywnej widać krótkie, ułamane włosy na obwodzie zmiany. Choroba może mieć różny zasięg: od pojedynczych placków po rozległe ubytki. Wytyczne kliniczne podkreślają, że to schorzenie ma charakter zapalno-autoimmunologiczny, a nie „mechaniczne wypadanie włosów”. 

Epidemiologia zależy od metodologii badań i populacji, ale duże analizy pokazują, że łysienie plackowate nie jest rzadkością w praktyce dermatologicznej. 

Dlaczego powstaje: mechanizm autoimmunologiczny i „czynniki spustowe”

W uproszczeniu: mieszek włosowy w fazie wzrostu ma fizjologiczną „uprzywilejowaną” ochronę immunologiczną. W łysieniu plackowatym dochodzi do jej zaburzenia, a limfocyty i cytokiny (szlaki zapalne) zaczynają hamować wzrost włosa i wywołują dystrofię w obrębie mieszka. Ten kierunek myślenia stoi też za skutecznością terapii modulujących odpowiedź immunologiczną (np. inhibitory JAK).

Co bywa „spustem” zaostrzeń? Pacjenci często wskazują stres, infekcje, okresy dużych zmian hormonalnych czy obciążenia psychosomatyczne – ale ważne: to nie jest prosta relacja przyczyna-skutek. Choroba ma podłoże immunologiczne i genetyczne, a czynniki środowiskowe mogą jedynie modulować przebieg.

Jak trycholog i dermatolog stawiają diagnozę

W gabinecie kluczowe są:

• Wywiad: nagłość utraty włosów, nawroty, choroby autoimmunologiczne w rodzinie, atopie, inne dolegliwości skóry.
• Badanie skóry i włosów: lokalizacja, aktywność zmian na obrzeżu ogniska, ocena brwi/rzęs/paznokci.
• Trichoskopia (dermatoskopia włosów): szybka, bezbolesna metoda o dużej wartości diagnostycznej. 

Czasem dermatolog zleca badania, jeśli obraz kliniczny sugeruje współistnienie innych problemów (np. chorób tarczycy), a w przypadkach niejednoznacznych rozważa biopsję skóry.

Trichoskopia: co widać w łysieniu plackowatym (i dlaczego to ważne)

Systematyczne przeglądy trichoskopii opisują najbardziej typowe cechy, które pomagają:

• potwierdzić rozpoznanie,
• ocenić aktywność choroby,
• monitorować odpowiedź na leczenie.

Do klasycznych markerów należą m.in. żółte kropki, czarne kropki, „wykrzykniki” (exclamation mark hairs), włosy łamane, włosy vellus (meszkowe) w fazie odrostu. W przeglądzie systematycznym podkreślono, że niektóre cechy są bardziej „czułe”, a inne bardziej „swoiste” dla AA, co ma praktyczne znaczenie diagnostyczne.

Rokowanie: czy włosy odrosną i co zwiększa ryzyko nawrotów

Rokowanie jest zmienne. U części osób dochodzi do samoistnego odrostu, u innych choroba nawraca falami. Z perspektywy praktyki klinicznej ważniejsze od „obiecywania odrostu” jest:

• szybkie potwierdzenie rozpoznania,
• ocena aktywności (trichoskopia),
• wdrożenie adekwatnego leczenia (zwłaszcza przy postaciach rozległych),
• zadbanie o czynniki obciążające (sen, stres, stan zapalny skóry, podrażnienia).

Wytyczne i rekomendacje towarzystw naukowych podkreślają konieczność indywidualizacji postępowania zależnie od rozległości oraz wieku pacjenta.

Leczenie łysienia plackowatego: co faktycznie ma potwierdzenie w badaniach

Postać ogniskowa (pojedyncze/ograniczone placki)

Najczęściej rozważa się leczenie miejscowe lub iniekcyjne w obrębie ogniska. W praktyce klinicznej powszechnie stosuje się iniekcje sterydowe doogniskowo (np. triamcynolon) - a metaanalizy i przeglądy wskazują, że jest to jedna z podstawowych opcji w postaci ograniczonej (z zastrzeżeniem techniki, stężenia i ryzyka działań niepożądanych jak atrofia skóry). Link do badań.

Postacie rozległe / ciężkie

Przy dużej utracie włosów lekarz może rozważać terapie immunomodulujące. Największą zmianą ostatnich lat są inhibitory JAK. Badania fazy III wykazały skuteczność m.in. baricytynibu w ciężkim AA w obserwacji do 52 tygodni, wraz z oceną profilu bezpieczeństwa w tych populacjach.

Istnieją też mocne dane kliniczne dla ritlecitinibu (badanie fazy 2b/3 z udziałem dorosłych i młodzieży), pokazujące istotną poprawę u części pacjentów, co potwierdza kierunek „celowanego” hamowania szlaków zapalnych w AA. 

Immunoterapia kontaktowa (np. DPCP)

W przypadkach opornych lub rozległych bywa stosowana immunoterapia kontaktowa (np. difencypron/DPCP). Przeglądy wskazują umiarkowane średnie odsetki odpowiedzi, ale to metoda wymagająca doświadczenia ośrodka i akceptacji działań ubocznych (wyprysk kontaktowy, świąd, przebarwienia).

Pielęgnacja i wsparcie terapii w domu: rola trychologa (bez obiecywania „wyleczenia kosmetykiem”)

Pielęgnacja nie zastępuje leczenia immunologicznego, ale może realnie poprawić komfort skóry głowy i ograniczać czynniki nasilające stan zapalny/podrażnienie.

Co zwykle rekomenduję pacjentom z AA:

• bardzo łagodne mycie (bez agresywnego „odtłuszczania” i drapania),
• unikanie intensywnych peelingów mechanicznych i „wcierania na siłę” w aktywne ogniska,
• ochrona skóry głowy przed UV i zimnem (czapka/ochrona przeciwsłoneczna),
• minimalizacja tarcia i napięcia (ciasne upięcia, mocne szczotkowanie),
• jeśli stosujesz dermokosmetyki wcierane: w fazie aktywnej mniej znaczy więcej – liczy się tolerancja i konsekwencja, a nie „moc”.

Jeśli chcesz, mogę dopasować propozycję pielęgnacji i (opcjonalnie) kosmetyków Orientana wyłącznie jako wsparcie bariery skóry i komfortu – bez sugerowania, że kosmetyk „leczy” łysienie plackowate. (Podeślij tylko: czy zmiany są aktywne, czy skóra swędzi/piecze, oraz czy masz łupież/ŁZS).

Najczęstsze błędy i mity, które widzę w praktyce

Mit: „To na pewno niedobór i wystarczy suplement.”
Niedobory mogą pogarszać ogólną kondycję włosów, ale AA jest przede wszystkim procesem autoimmunologicznym. W praktyce diagnostyka i leczenie powinny iść równolegle z oceną ogólnego stanu zdrowia.

Mit: „Jak posmaruję olejkiem/rozgrzewającą wcierką, to pobudzę cebulki.”
W aktywnej fazie AA „pobudzanie” drażnieniem często daje efekt odwrotny: pieczenie, rumień, nadreaktywność skóry.

Błąd: opóźnianie konsultacji dermatologicznej przy szybkim rozszerzaniu się zmian.
W ciężkich postaciach czas ma znaczenie dla doboru skutecznej terapii.

Pytania o łysienie plackowate

Czy łysienie plackowate jest zaraźliwe?
Nie. To choroba autoimmunologiczna, nie infekcja. 

Czy włosy w łysieniu plackowatym zawsze odrosną?
Nie zawsze. Część osób doświadcza pełnego odrostu, część ma nawroty lub przewlekły przebieg. Rokowanie zależy m.in. od rozległości i aktywności zmian ocenianej klinicznie i trichoskopowo. 

Jak odróżnić łysienie plackowate od grzybicy skóry głowy?
W grzybicy częściej pojawia się łuska, stan zapalny, łamliwość włosów i dodatnie badania mykologiczne; w AA skóra bywa gładka, a trichoskopia pokazuje typowe markery (np. żółte i czarne kropki, „wykrzykniki”). 

Co to są „włosy wykrzyknikowe”?
To krótkie włosy zwężające się u nasady, uznawane za klasyczny objaw aktywnego AA w trichoskopii.

Czy stres powoduje łysienie plackowate?
Stres nie jest jedyną przyczyną, ale może nasilać przebieg i nawroty u części osób. AA ma podłoże immunologiczne. 

Czy łysienie plackowate boli albo swędzi?
Część pacjentów zgłasza świąd, pieczenie lub tkliwość w fazie aktywnej, ale bywa też całkowicie bezobjawowe.

Czy da się zatrzymać łysienie plackowate w początkowej fazie?
U wielu osób w postaci ograniczonej leczenie miejscowe lub iniekcyjne może wyciszać aktywność i sprzyjać odrostowi; dlatego wczesna diagnostyka jest ważna.

Jakie leczenie jest najczęściej stosowane w pojedynczych plackach?
W praktyce często stosuje się iniekcje sterydowe doogniskowo; istnieją też różne strategie leczenia miejscowego zależnie od lokalizacji i wieku. 

Na czym polega immunoterapia kontaktowa (DPCP)?
To kontrolowane wywoływanie reakcji kontaktowej na skórze głowy, aby „przekierować” odpowiedź immunologiczną. Metoda ma udokumentowaną skuteczność u części pacjentów, ale wymaga specjalistycznego prowadzenia.

Czym są inhibitory JAK i dlaczego to przełom w AA?
To leki hamujące wybrane szlaki zapalne. Badania kliniczne wykazały istotny odsetek odpowiedzi u pacjentów z ciężkim AA (np. baricytynib, ritlecitinib), co potwierdza immunologiczny mechanizm choroby. 

Czy inhibitory JAK są „bezpieczne”?
Jak każda terapia ogólnoustrojowa wymagają kwalifikacji i monitorowania; publikacje opisują zarówno skuteczność, jak i profil bezpieczeństwa w badaniach oraz analizach długoterminowych. 

Czy mogę farbować włosy albo robić keratynę przy łysieniu plackowatym?
W aktywnej fazie lepiej ograniczać zabiegi drażniące i wszystko, co może podrażnić skórę głowy (silne chemikalia, wysoka temperatura, tarcie). Bezpieczniej wrócić do zabiegów po wyciszeniu aktywności.

Czy dieta „wyleczy” łysienie plackowate?
Dieta nie jest leczeniem przyczynowym AA, ale wspiera ogólny stan zdrowia i może zmniejszać obciążenia zapalne. Leczenie immunologiczne dobiera lekarz.

Kiedy zgłosić się pilnie do dermatologa?
Gdy ogniska szybko się powiększają, pojawia się zajęcie brwi/rzęs, rozlane ubytki, zmiany paznokci lub silne objawy zapalne skóry głowy.

Czy trycholog jest właściwym specjalistą od łysienia plackowatego?
Trycholog świetnie wspiera diagnostykę obrazową (trichoskopia), pielęgnację, monitorowanie i komfort skóry głowy, ale leczenie farmakologiczne prowadzi dermatolog.

Przeczytaj także:

Jak szybko rosną włosy - perspektywa trychologa

Naturalne kosmetyki do włosów - trycholog radzi jak dbać o włosy i skórę głowy

Bibliografia 

1. Ohyama, M., et al. (2025). Japanese Dermatological Association’s Clinical Practice Guidelines for Alopecia Areata 2024: A complete English translated version. The Journal of Dermatology. 
2. Kwon, O., et al. (2023). Efficacy and safety of baricitinib in patients with severe alopecia areata over 52 weeks of continuous therapy in two phase III trials (BRAVE-AA1 and BRAVE-AA2). 
3. Senna, M., et al. (2024). Long-term efficacy and safety of baricitinib in patients with severe alopecia areata: integrated BRAVE-AA data. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology. 
4. King, B., et al. (2023). Efficacy and safety of ritlecitinib in adults and adolescents with alopecia areata: a randomised, double-blind, multicentre, phase 2b–3 trial. The Lancet. 
5. Hordinsky, M., et al. (2023). Efficacy and safety of ritlecitinib in adolescents with alopecia areata: ALLEGRO phase 2b/3 trial results. 
6. Al-Dhubaibi, M. S., et al. (2023). Trichoscopy pattern in alopecia areata: a systematic review. 
7. Rakowska, A., et al. (2023/2024). Alopecia areata: Diagnostic and therapeutic recommendations of the Polish Society of Dermatology (część rekomendacji). 
8. Jeon, J. J., et al. (2024). Global, regional and national epidemiology of alopecia areata (analiza epidemiologiczna). 
9. Yee, B. E., et al. (2020). Efficacy of different concentrations of intralesional triamcinolone acetonide for alopecia areata: systematic review and meta-analysis. JAAD. 
10. Jang, Y. H., et al. (2017). Systematic review and quality analysis of studies on diphenylcyclopropenone (DPCP) in alopecia areata. JAAD.
11. Sriphojanart, T., et al. (2017). Retrospective comparative study on DPCP in recalcitrant alopecia areata. 
12. Müller Ramos, P., et al. (2025). II Consensus of the Brazilian Society of Dermatology for alopecia areata – updated guidance.